Ο καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Τζέοφ Πίρσον, πραγματοποίησε 15ετή έρευνα για το φαινόμενο του ρατσισμού στο αγγλικό ποδόσφαιρο και οι απόψεις του παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Από την έρευνα που έκανε σε δύο ομάδες και την Εθνική της χώρας, έβγαλε το συμπέρασμα ότι τα αγγλικά γήπεδα έχουν γίνει χώροι μη αποδεκτοί για όσους σκοπεύουν να πραγματοποιήσουν εκδηλώσεις ρατσισμού, ενώ ξεκαθαρίζει ότι «δεν βρήκα κάτι που να δείχνει ότι οι ποδοσφαιρόφιλοι οπαδοί ήταν εγγενώς περισσότερο ρατσιστές από τους μη ποδοσφαιρόφιλους».
Ο Πίρσον έχει ασχοληθεί εντατικά σε ακαδημαϊκό επίπεδο με το ποδόσφαιρο και το νέο του βιβλίο αναμένεται να εκδοθεί σε λίγους μήνες, ενώ έχει δημοσιεύσει αρκετά επιστημονικά κείμενα. Με άρθρο του στο «Bagsy Not In» δίνει τη δική του προσέγγιση στα πρόσφατα δείγματα ρατσισμού στην Πολωνία και την Ουκρανία, κάνοντας τη σύγκριση με τη δουλειά που έχει γίνει στα γήπεδα της Αγγλίας. Εκεί, παρότι φέτος είδαμε αρκετά περιστατικά ρατσιστικών επιθέσεων μέσω σχετικής συνθηματολογίας, στις συγκεκριμένες ομάδες που πραγματοποίησε έρευνα τα δεδομένα δείχνουν ότι η δουλειά που έχει γίνει σε θεσμικό επίπεδο αποδίδει καρπούς, ακόμα και για αυτούς που σε άλλες εκφάνσεις της ζωής τους ενστερνίζονται τις αντιλήψεις αυτές. Ακολουθεί το άρθρο του Πίρσον σε απόδοση στα ελληνικά.
Στην προετοιμασία για το Euro του 2012 το ζήτημα του ρατσισμού στις κερκίδες ήταν ψηλά στην ατζέντα των Μέσων. Οι εικόνες των Πολωνών και των Ουκρανών οπαδών να τραγουδούν ρατσιστικά συνθήματα, να χαιρετούν να ναζιστικά και σε μία περίπτωση να προετοιμάζουν σκηνικό ρατσιστικής βίας, προβάλλονταν σε μία αρκετά εντυπωσιακή έκδοση του 1st Panorama του BBC, οδηγώντας σε συζητήσεις σχετικά με τις δράσεις που οι παίκτες και προπονητές πρέπει να λάβουν σε περίπτωση ρατσιστικής συνθηματολογίας στο αγώνες. Αυτό οδήγησε έναν σημαντικό αριθμό τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών από όλο τον κόσμο να με καλούν και να με ρωτούν το ίδιο πράγμα: «Γιατί το ποδόσφαιρο προσελκύει αυτού του είδους τις συμπεριφορές;»
Οι εκφράσεις ρατσισμού από τους θεατές στα ποδοσφαιρικά παιχνίδια ήταν ένας τομέας που ερεύνησα κατά την διάρκεια της 15ετούς εθνογραφικής μελέτης μου στους Άγγλους οπαδούς, το αποτέλεσμα της οποίας θα εκδοθεί στο καλοκαίρι από τις εκδόσεις Manchester University Press. Από το 1995 μέχρι το 2010 ακολούθησα οπαδούς της Μπλάκπουλ, της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και την Εθνική Αγγλίας, ξοδεύοντας 2.000 ώρες στον «αγωνιστικό χώρο». Όπως μας προειδοποιεί ο Κλίφορντ Γκέρτζ, η φύση της εθνογραφίας είναι κατά κανόνα μικροσκοπική και έτσι οι εθνογράφοι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί όταν κάνουν σαρωτικές γενικεύσεις, βασισμένες στην έρευνά τους, αφού πρόκειται αναπόφευκτα για ένα κομμάτι ενός πολύ μεγαλύτερου παζλ πολιτισμικής συμπεριφοράς. Η έρευνά μου επικεντρώθηκε σε μια συγκεκριμένη υποκουλτούρα των οπαδών που υποστηρίζουν τρεις ομάδες, εκ των οποίων η μία Εθνική, οπότε δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι είναι αναγκαστικά αντιπροσωπευτική για το πως συμπεριφέρονται οι ποδοσφαιρική οπαδοί.
Ωστόσο, όσον αφορά τις στάσεις προς τον ρατσισμό, ένα κοινό σημείο εντοπίστηκε και στους τρεις συλλόγους κατά τη διάρκεια της έρευνας. Αυτό είναι ότι οι εκφράσεις του ρατσισμού καθορίζονταν περισσότερο από το πλαίσιο, παρά από την διάθεση των οπαδών προς το συγκεκριμένο τύπο συμπεριφοράς ή τις συγκεκριμένες απόψεις. Δεν βρήκα κάτι που να δείχνει ότι οι ποδοσφαιρόφιλοι οπαδοί ήταν εγγενώς περισσότερο ρατσιστές από τους μη ποδοσφαιρόφιλους ή ότι οι ποδοσφαιρικοί αγώνες αποτελούν μαγνήτη για τους ρατσιστές ή τα εξτρεμιστικά πολιτικά γκρουπ. Παρατήρησα αρκετά περιστατικά ρατσιστικής συνθηματολογίας, αλλά αυτά έλαβαν χώραν μόνο σε συγκεκριμένα πλαίσια, συγκεκριμένες στιγμές. Στην πλειοψηφία των αγώνων, τα ρατσιστικά συνθήματα δεν ήταν φανερά.
Για παράδειγμα, στη Μπλάκπουλ, από το 1995 μέχρι το 1999, η ρατσιστική συνθηματολογία ήταν διαδεδομένη όσον αφορά του συμμετέχοντες, αλλά ακούστηκε σε συγκεκριμένα ματς τη χρονιά και ήταν επικεντρωμένη σε μία συγκεκριμένη εθνική μειονότητα και με μία εξαίρεση, σε δύο συλλόγους (και οι δύο τοπικοί αντίπαλοι). Και ακόμα και οι οπαδοί που τραγουδούσαν αυτά τα συνθήματα, απέφευγαν αυτή τη συμπεριφορά την υπόλοιπη χρονιά. Με την Αγγλία (1998-2006) τα ρατσιστικά συνθήματα προσεγγίζονταν από μία μειονότητα στα περισσότερα ματς, αλλά μόνο σε συγκεκριμένα γεωγραφικά πλαίσια. Κυρίως στις παμπ και στα μπαρ και (ξανά με μία εξαίρεση) όχι μέσα στα γήπεδα. Στη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ (2001-10), ρατσιστική συνθήματα δεν ακούστηκαν σχεδόν καθόλου τόσο εντός όσο και εκτός γηπέδου και παρότι κάποιοι από τους οπαδούς που συμπεριέλαβα στην έρευνά μου είχαν ρατσιστικές αντιλήψεις και εξέφραζαν ανάλογα συναισθήματα σε άλλα πλαίσια.
Αυτό που έδειχνε να συμβαίνει και στις τρεις περιπτώσεις ήταν μια μορφή (συνήθως σιωπηρή) αυτοαστυνόμευσης. Οι περισσότεροι οπαδοί που ίσως εκφράζουν ρατσιστικές αντιλήψεις στο σπίτι, στη δουλειά ή στην παμπ, απλά δεν νιώθουν άνετα να τις εκφράσουν σε ποδοσφαιρικούς αγώνες, όπου έχει γίνει πολύ δουλειά από οργανισμούς όπως το Kick It Out, ώστε να γίνει η σχετική συνθηματολογία μη αποδεκτή. Αν οι σκηνές από την Πολωνία και τη Ουκρανία είναι τυπικές από το εγχώριο ποδόσφαιρο (αν και πολλοί σχολιαστές από τις χώρες αυτές το αρνούνται) τότε αυτό που βλέπουμε είναι το αντίθετο- οι οπαδοί με ρατσιστικές απόψεις αντιλαμβάνονται τα ποδοσφαιρικά γήπεδα ως αποδεκτά κοινωνικο-γεωγραφικά πλαίσια στα οποία αυτές οι αντιλήψεις μπορούν να εκφραστούν χωρίς το φόβο της μομφής από αυτούς που βρίσκονται τριγύρω τους. Φυσικά, στην Αγγλία η νομοθετική δράση σε συνδυασμό με την βελτιωμένη υποδομή των γηπέδων και το κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης, έχει επίσης βοηθήσει στην απελευθέρωση των γηπέδων από τις ρατσιστικές καταχρήσεις, αν και δεν σταμάτησε κάποια από τα περιστατικά που παρατήρησα στην έρευνά μου. Και συνεχίζω να πιστεύω ως συμπέρασμα ότι η αυτοαστυνόμευση από τους οπαδούς είναι περισσότερο σημαντική στην αντιμετώπιση του φαινομένου.
Έτσι, δεν υπάρχει εύκολη λύση για τις πολωνικές και ουκρανικές αρχές για να αντιμετωπιστεί ο ρατσισμός στο εγχώριο ποδόσφαιρο, αλλά η αγγλική εμπειρία δείχνει ότι είναι δυνατό να διαχειριστεί η κατάσταση χωρίς να αποκλειστούν όλοι αυτοί που έχουν ρατσιστικές αντιλήψεις και χωρίς να αλλάξουν οι παγιωμένες κοινωνικές προκαταλήψεις. Το ποδόσφαιρο δεν αποτελεί κυνήγι της ισότητας. Οι ομάδες που οι οπαδοί υποστηρίζουν στο Euro 2012 αποτελούνται από παίκτες αρτιμελείς, άντρες, όλοι συγκεκριμένης εθνικότητας, οι οποίοι συχνά ανταγωνίζονται και σε ιστορικούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς ή οικονομικούς τομείς. Δεν υπάρχει χώρος για εφησυχασμό και στις περιπτώσεις εθνών όπως η Πολωνία και η Ουκρανία, χρειάζεται ξεκάθαρα σημαντική βελτίωση για να ελεγχθεί η ρατσιστική κατάχρηση στα εγχώρια πρωταθλήματα. Ωστόσο, η πραγματικότητα ότι η συντριπτική πλειοψηφία των παιχνιδιών θα περάσει φέτος χωρίς κάποιο σοβαρό περιστατικό ρατσισμού, είναι κάτι που θα πρέπει να χειροκροτηθεί.
Επιμέλεια: Θάνος Σαρρής
@Thansarr
Οtherside football 